Od zamku do zamku: rowerowa wyprawa po śląskich twierdzach

Opis trasy

Choć najwięcej dawnych, polskich warowni wznosi się na Dolnym Śląsku, sporo ich można także zwiedzić na położonym na południu Górnym Śląsku. Najpiękniejsze zamki na tym terenie zlokalizowane są w takiej odległości od siebie, że z powodzeniem można odwiedzić je podczas jednodniowej wycieczki rowerowej. Na trasie prowadzącej śladem śląskich zamków znajduje się też wiele innych, wartych uwagi obiektów.

Trasa śląskimi twierdzami oferuje nie tylko ciekawe obiekty architektoniczne na trasie, ale także niesamowite widoki 

Opis trasy

Trasa rowerowa po Śląsku wytyczona została na dystansie 140 kilometrów i ma formę pętli rozpoczynającej i kończącej się w Rybniku. Biegnie ona m.in. przez Rydułtowy, Krzyżanowice, Racibórz, Rudy i Chudów. Jej pokonanie możliwe jest w ciągu 8-10 godzin. Miłośnicy turystyki z perspektywy siodełka rowerowego, decydujący się na wyruszenie w trasę po najpiękniejszych zamkach Śląska według poniższych wskazówek będą poruszać się mniej więcej w 60% drogami asfaltowymi, a w 25% szutrowymi. Pozostałe odcinki prowadzą traktami leśnymi, piaszczystymi i kamienistymi. W aż 40%, zwłaszcza w okolicach Rybnika, trasa rowerowa poprowadzona została ścieżkami rowerowymi. Odcinki te idealnie nadają się na przejażdżkę z dziećmi, choć ze względu na spory dystans do pokonania, opisywana wyprawa jako całość to propozycja skierowana bardziej do doświadczonych rowerzystów. 

Przebieg trasy

W poniższą trasę rowerową warto wyruszyć z rybnickiego rynku. Początkowo biegnie ona na południowy zachód. Na odcinku wytyczonym przez Rydułtowy do Pszowa trzeba przygotować się na nieco górek. Po pokonaniu stromego zjazdu, tuż za tą ostatnią miejscowością, na miłośników kolarstwa czeka do przejechania długi, płaski etap, na którym można oszczędzić nieco sił. Fragment trasy z Pszowa do Krzyżanowic biegnie między polami i lasami, w okolicach kilku zbiorników wodnych, przecinając też Odrę. W Krzyżanowicach droga skręca na północ. Kolejnym punktem orientacyjnym jest oddalony o kilkanaście kilometrów Tworków. Tu znajduje się pierwszy ze śląskich zamków, będących celem opisywanej wycieczki rowerowej.

Ruiny zamku w Tworkowie to jeden z obowiązkowych punktów na trasie

Na północ od Tworkowa znajduje się Racibórz, czyli miasto, gdzie czeka kolejna dawna warownia. Dalej, przez Rezerwat przyrody Łężczok, Babice i Nędzę, dociera się do Kuźni Raciborskiej. W mieście tym trasa rowerowa skręca na wschód. Z Rud przez Pilchowice, Kuźnię Nieborowską i Knurów prowadzi ona do Chudowa. Od Rud, aż po metę wyprawy rowerowej śladem śląskich zamków droga nie jest już tak płaska jak wcześniej, choć jedyny większy podjazd znajduje się w okolicach Ornontowic. Pozostały, około 40-kilometrowy odcinek do Rybnika prowadzi m.in. przez Czerwionkę-Leszczyny, Leszczyny i Kamień.

Dojazd do trasy

Do Rybnika bezpośrednio kursują zarówno pociągi m.in. z Katowic i Opola, jak i z dużo dalej położonych miejscowości, np. Warszawy, Bohumina, a nawet Gdyni. Dojazd do niego możliwy jest też autobusami prywatnych firm przewozowych. Miasto słynące z ogromnej ilości rond można odwiedzić również podróżując własnym środkiem transportu. Warto wtedy zwrócić uwagę na strefę płatnego parkowania utworzoną w ścisłym centrum.

Atrakcje na trasie

Opisywana wycieczka rowerowa po Śląsku rozpoczyna się w centrum Rybnika. Zanim jednak ruszymy na poszukiwanie najpiękniejszych zamków w okolicy, warto poznać najpierw atrakcje tego miasta. Na uwagę zasługują także inne miasteczka, przez które prowadzi powyższa trasa rowerowa. Obfitują one w liczne zabytki kultury industrialnej, budynki historyczne, muzea jak i inne klimatyczne miejsca, wśród których każdy turysta znajdzie coś dla siebie.

Rybnik – zielone “Miasto Rond” 

Z dużego, ładnego rynku w Rybniku, który otoczony jest kawiarniami, sklepikami i restauracjami, można deptakiem udać się w stronę Bazyliki św. Antoniego. Na placu znajdującym się przed strzelistą budowlą z dwoma, widocznymi z daleka wieżami mieści się oryginalna fontanna. Nietuzinkowe prezentacje wodne przyciągają turystów oraz dzieci, które uwielbiają się tu bawić w gorące dni. 5 minut jazdy rowerem od rynku mieści się także park tematyczny nad Nacyną im. Adama Fudalego. Miejsce to pełne jest ławeczek, elementów ozdobnych, ale też przestrzeni do ćwiczeń i zabaw. Obok niego przepływa rzeka Nacyna. Wzdłuż akwenu poprowadzono ścieżkę rowerową i pieszą. Warto zauważyć, że w Rybnik obfituje w trasy rowerowe, dlatego miasto to jest doskonałym miejscem na wycieczki dla osób, które lubią zwiedzać z perspektywy dwóch kółek.

Sielskie widoki wzdłuż rzeki Nacyny z pewnością umilą przejazd na trasie

Dość nietuzinkową atrakcją, z której słynie Rybnik, są uliczne ronda. W momencie powstawania poniższego tekstu w mieście było ich aż 44, jednak możliwe, że informacja ta nie będzie już aktualna, ponieważ każdego roku powstają kolejne. Rybnickie skrzyżowania o ruchu okrężnym zaskakują nie tylko tym, że jest ich w mieście mnóstwo, ale również sposobem zagospodarowania przestrzeni na wyspach przez nie utworzonych. Znajdują się tu bowiem rzeźby i instalacje, nawiązujące m.in. do nazwy dzielnicy (wieża Eiffla w Paryżu i kaktusy w Meksyku) lub ważnego elementu życia mieszkańców (żużlowcy).

Śladem śląskich zamków

Około 30 km od Rybnika znajduje się zamek w Tworkowie. Budowla z dwoma skrzydłami bocznymi została wzniesiona w XVI w. na fundamentach średniowiecznej fortyfikacji z XIII w. Dawna siedziba rycerskiego rodu Tworkowskich początkowo miała charakter gotycki. Z czasem została przebudowana w stylu renesansowym. W XIX wieku pałac wzbogacono o krużganki i dziedziniec otoczony arkadami. Zamek w Tworkowie został zniszczony podczas II wojny światowej. Jego ruiny odnowiono, więc obecnie bezpiecznie można go odwiedzać, podziwiając oryginalną budowlę, tym bardziej, że wstęp na nią jest bezpłatny. Warto wspiąć się na niewielką wieżę pałacu, odwiedzić pobliski staw rybny i wybić pamiątkową monetę.

Ogrom ruin zamku w Tworkowie z pewnością zrobi wrażenie na niejednym zwiedzającym

Kolejnym obiektem na trasie rowerowej, przy którym koniecznie trzeba się zatrzymać, jest Zamek Piastów Śląskich w Raciborzu. Nie ma pewności, kiedy dokładnie został wzniesiony dawny gród, który po wielu przebudowach można podziwiać obecnie. Ze źródeł i badań archeologów wynika, że powstał między VIII a X wiekiem. Jego ważnym elementem jest zabytkowa kaplica św. Tomasza Becketa z Canterbury, mieszcząca się we wschodnim skrzydle zamku będącego siedzibą książąt piastowskich. Gród na przestrzeni wieków miał wielu właścicieli, którzy niestety nie zadbali odpowiednio o budowlę. Niszczejący gmach został niedawno odnowiony i udostępniony dla zwiedzających. Na jego terenie odbywa się wiele wydarzeń kulturalnych i cyklicznych imprez, takich jak np.:

• Zamkowa Noc z Duchami,
• Raciborskie Dni Nauki i Techniki,
• Międzynarodowe Spotkania Artystyczne Śląsk – Kraina Wielu Kultur,
• Zamkowy Jarmark kwiatów, żywności ekologicznej i rękodzieła. 

Warto zapoznać się z terminarzem wydarzeń organizowanych w Zamku Piastowskim

Na trasie rowerowej śladem śląskich zamków znajduje się jeszcze jedna, ciekawa fortyfikacja. Zamek w Chudowie wzniesiono pierwszej połowie XVI wieku w miejscu drewnianej siedziby rodu rycerskiego Chudowskich. Na terenie obiektu, w częściowo zrekonstruowanej wieży, działa Muzeum „Zamek w Chudowie”. Wśród eksponatów można zobaczyć m.in.:

• zrekonstruowane naczynia ceramiczne,
• fragmenty średniowiecznej studni,
• model zamku,
• wystawę dawnych zdjęć zamku,
• zrekonstruowane pomieszczenie mieszkalne i latrynę z XVI wieku.

Zamek w Chudowie, choć jeszcze nie odzyskał w pełni dawnej świetności, ma do zaoferowania zwiedzającym naprawdę wiele atrakcji 

W pobliżu zamku w Chudowie mieści się wyjątkowo oryginalna atrakcja turystyczna, będąca jednocześnie pomnikiem przyrody. Topola Tekla to najgrubsza w Polsce topola kanadyjska. Jednak to, co ją wyróżnia i sprawia, że zapada w pamięć każdemu turyście, to fakt, że w jej spróchniałym pniu urządzono zamykaną izbę ze stolikiem i krzesełkami. Co ciekawe, liczące ponad 300 lat i mierzące około 7,25 m obwodu i 2,30 m średnicy drzewo wciąż rośnie.

Inne atrakcje na trasie rowerowej po Górnym Śląsku

Choć głównymi punktami opisywanej wycieczki rowerowej są śląskie zamki, w pobliżu jej trasy znajduje się wiele innych, wartych uwagi obiektów turystycznych. Są to m.in.:

• Basen w Tworkowie – nowoczesny park wodny z licznymi atrakcjami dla miłośników wodnego szaleństwa położony w pobliżu ruin zamku w Tworkowie. Miejsce to cieszy się dobrą opinią ze względu na rozsądne ceny, dużą ilość ratowników i sporą przestrzeń dla odpoczywających. Bilet dla dziecka to 10 zł, dla osoby dorosłej 15/20zł.
• Zbiornik przeciwpowodziowy Racibórz Dolny – doskonałe miejsce na spacery, jazdę na rowerze i rolkach. Niemal 25-kilometrowa ścieżka rowerowa wokół zbiornika to częściowo droga asfaltowa oraz odpowiednio utwardzona nawierzchnia żwirowa.

Monumentalny zbiornik wodny w Raciborzu to także dobre miejsce na spacery czy przejażdżkę na rolkach

• Rezerwat przyrody Łężczok – obszar o powierzchni 408 ha leżący na zachód od Babic to miejsce bogate w różne gatunki fauny i flory. Żyją w nim m.in. sarny, lisy czy zające. Wartymi uwagi roślinami występującymi na jego terenie są z kolei lilia złotogłów, barwinek pospolity, bluszcz pospolity bądź marzanka wonna. Rezerwat jest terytorium bytowania ponad 210 gatunków ptaków. 121 z nich składa w nim jaja, przez co obszar ten ma niebagatelne znaczenie dla ptactwa wodno-błotnego w Polsce.
• Wieża widokowa na stawie Salm Duży – spora konstrukcja wzniesiona na końcu grobli. Prowadzi do niej długi, drewniany pomost. Z wieży rozciąga się malowniczy widok na staw oraz położony w jego sąsiedztwie las.
• Zakon Cysterski Rudy – niedawno wyremontowane, XIII-wieczne opactwo Cystersów, składające się z kilku budynków. Są to: kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Bazylika Mniejsza, klasztor pocysterski i skrzydła pałacowej rezydencji. Opactwo otacza park, w którym wytyczono ścieżkę dydaktyczną z tablicami informacyjnymi.

Noclegi lub miejsca postojowe

Trasę rowerową z Rybnika śladem śląskich zamków można pokonać w ciągu jednego dnia, dlatego nie ma potrzeby rezerwowania w okolicy noclegu. W czasie powyższej wycieczki turyści przejeżdżają przez miasta i miasteczka, w których znajduje się wiele komfortowych miejsc na postój. Należą do nich m.in. rynek w Raciborzu, czy też zamek w Chudowie, gdzie warto zaplanować przystanek przy Topoli Tekli.

Gdzie zjeść

Podążając powyższą trasą rowerową miłośnicy dwóch kółek bez trudu znajdą liczne knajpki i restauracje. Część z nich znajduje się przy zamkach, których śladem została ona wytyczona.

Dobrze wiedzieć

Wycieczka rowerowa wytyczona w formie pętli z Rybnika to dobra propozycja dla wszystkich fanów dawnej architektury. Przed ruszeniem w trasę warto odwiedzić Punkt Informacji Miejskiej Halo! Rybnik, mieszczący się pod adresem ul. Jana III Sobieskiego 20 w Rybniku. Można tu pobrać darmowe materiały turystyczne, kupić pamiątki, ale i miło spędzić czas. Miejsca tego typu znajdują się na trasie jeszcze w kilku innych lokalizacjach, m.in. na zamku w Raciborzu.

Planując wyprawę szlakiem śląskich zamków należy pamiętać, że obiekty tego typu bywają otwarte tylko przez część roku. Przykładem może być zamek w Chudowie, który poza sezonem (czyli w okresie od października do kwietnia) jest nieczynny. Fakt ten warto wziąć pod uwagę podczas planowania przejazdu.  

Praktyczne wskazówki

Opisywana trasa rowerowa nie jest zbyt wymagająca pod względem ukształtowania terenu, jednak spory dystans do przejechania sprawia, że należy się do niej odpowiednio przygotować. Na wyprawę tę można wyruszyć na gravelu albo rowerze trekkingowym. Warto podkreślić, że niektóre fragmenty trasy przypadają na drogi współdzielone z pojazdami mechanicznymi, a więc konieczne jest odpowiednie zabezpieczenie rowerzysty. Kask rowerowy, strój kolarski z elementami odblaskowymi, apteczka pierwszej pomocy, sprawne oświetlenie – to niezbędne wyposażenie każdego miłośnika turystyki rowerowej.

Aby wycieczka śladami śląskich zamków była bezpieczna, komfortowa, ale i maksymalnie przyjemna, warto pamiętać o zadbaniu również m.in.:

• stroju na rower z oddychającego materiału dopasowany do warunków atmosferycznych,
• wygodnego siodełka rowerowego,
• zapasu przekąsek np. batonów i żeli energetycznych oraz napojów izotonicznych,
• kurtki przeciwdeszczowej na wypadek załamania się pogody,
• zestawu narzędzi do naprawy roweru.