Na rowerze po fortyfikacjach Nysy – historia na wyciągnięcie ręki

Opis trasy

Szukając idealnego miejsca na weekendowe zwiedzanie na terenie Polski warto rozważyć przejechanie trasy w Nysie i jej okolicach. Oferuje ona liczne atrakcje, przede wszystkim o charakterze militarnym. Szlak ten to jednak nie tylko miejsca historyczne. Rowerzysta wybierający się na wycieczkę będzie miał też okazję zobaczyć Jezioro Nyskie, nie bez powodu znajdujące się w programie Natura 2000. Ten zbiornik wodny robi naprawdę spore wrażenie i pozwala wypocząć wśród przyrody. Jest to więc idealny plan na Dolnym Śląsku na aktywny weekend.

Nysa to historyczne miasto, które warto odwiedzić na rowerze.

Trasa wiedzie śladami fortyfikacji położonych w Nysie i jej bliskich okolicach, a plan wycieczki pozwala też zobaczyć Jezioro Nyskie. Jest to idealna propozycja dla początkujących rowerzystów, choć do jej przejechania przyda się oczywiście kondycja na przyzwoitym poziomie, ponieważ do pokonania jest niespełna 30 kilometrów.

Trasę można przejechać w 4 godziny, wliczając w to czas poświęcony na zwiedzanie atrakcji po drodze. Będzie to więc wyprawa do odbycia także z dziećmi, jeżeli uwzględni się przerwy wypoczynkowe oraz odpowiednią opiekę na bardziej wymagających odcinkach.

Jest to pętla, więc trasa zaczyna się i kończy w okolicach dworca autobusowego oraz kolejowego. Na drodze zdarzają się nierówności terenu, więc najlepszym rowerem do jej pokonania będzie model trekkingowy lub MTB.

Fragment Szlaku Fortecznego w Nysie.

Dojazd do trasy

Tak jak zostało wcześniej wspomniane w tekście – trasa ma swój początek i koniec tuż obok niedawno otwartego centrum przesiadkowego w Nysie. Można tam bez problemu znaleźć dogodny pociąg czy autobus. Regularnie kursuje tam kolej, np. do Opola można dotrzeć stamtąd w niecałą godzinę. Regularnie odjeżdżają też PKS-y do większych miast w regionie.

Atrakcje na trasie

Twierdza Nysa była kiedyś miejscem niemal nie do zdobycia. Dzięki strategicznemu położeniu miasta na ważnych szlakach handlowych, przyciągało ono uwagę kupców, ale również stawało się celem rabunkowych napadów. Pojawiła się więc potrzeba skutecznego ufortyfikowania okolicy i zabezpieczenia ludności.

Zabytkowe kasyno oficerskie w Nysie z 1910 roku.

Pod koniec XVII wieku zaczęły powstawać nowożytne umocnienia, później wielokrotnie przebudowywane zgodnie z obowiązującymi trendami i udoskonalane. W szczytowym momencie Nysa była znana jako jedno z najlepiej umocnionych miast na Starym Kontynencie. Słynna Wielka Armia Napoleona potrzebowała ponad 3 miesięcy oblężenia, aby zdobyć twierdzę. Udało się to tylko z powodu skończenia się zapasów należących obrońców miasta. Do dziś, zachowało się około 60% umocnień chroniących niegdyś miasta przed najazdami. Możliwe jest zwiedzanie większości z nich i podziwianie tych prawdziwych atrakcji militarnych. Wśród nich najważniejsze to:

Reduta Kapucyńska

Zlokalizowana tuż przy brzegu Nysy Kłodzkiej, przy ulicy Szlak Chrobrego. Jeszcze do niedawna była niedostępna do zwiedzania, ponieważ mieściła się na terenie zakładów motoryzacyjnych Nysa. Od czasu ich likwidacji, można oglądać ją od zewnątrz. Zbudowana w 1743 roku, zgodnie z zasadami szkoły staropruskiej. Miasto było wtedy jednym z głównych punktów obrony w granicach Prus, a reduta była chroniona fosą. Czyniło to z niej silne, niezależne miejsce oporu.

Trasa prowadzi po wielu pozostałościach po pruskich zabudowaniach.

W XIX wieku obiekt częściowo utracił swoje pierwotne funkcje obronne i przeszedł istotne przekształcenia. Po wyburzeniu przeciwstraży oraz zasypaniu fos i zalewu, reduta została zaadaptowana na magazyny. W związku z tym wprowadzono liczne zmiany, takie jak zamurowanie części wąskich okien strzelniczych i wybicie nowych, szerszych otworów okiennych w wewnętrznych ścianach dziedzińca.

Z czasem budynek popadł w zaniedbanie – jego mury niemal całkowicie porosła zieleń, bramy zniknęły, a w wielu miejscach okna zostały powybijane. Dawny zarys fortyfikacji stał się trudny do rozpoznania.

Fort I Prusy

Kluczowy element Twierdzy Nysa. Zbudowany na wzgórzu górującym nad miastem. Dzięki lokalizacji miał chronić przed zajęciem terenu, z którego wrogie wojska mogłyby prowadzić ostrzał miasta. Sam budynek jest imponujący nie tylko z powodu swoich okazałych rozmiarów. Duże wrażenie robi jego projekt – wykonany został na planie pięcioramiennej gwiazdy, co gwarantowało skuteczną obronę przed atakiem. W jego podziemiach znajdują się kazamaty, a cała konstrukcja otoczona jest suchą fosą.

Fort Prusy.

Początkowo znajdowały się w nim koszary, następnie umiejscowiono tam więzienie – znajdujące się tam kazamaty idealnie nadawały się do nowej funkcji.  Wraz z nadejściem Wielkiej Wojny w 1914 roku, fort został magazynem wojskowym. Dziś Fort można zwiedzać, znajduje się w nim także Muzeum Militariów. Wstępu do budynku wraz z oprowadzaniem przez przewodnika kosztuje 20 zł za bilet normalny. Trwa ono 1.5 godziny, a profesjonalizm i duża wiedza oprowadzających są bardzo chwalone przez wizytujących. Najlepszym rozwiązaniem jest wcześniejsze telefoniczne umówienie się na zwiedzanie.

Forteczna Wieża Ciśnień.

Tuż obok znajduje się wysoka na 33 metry Forteczna Wieża Ciśnień. Powstała w 1907 i przez wiele lat tłoczono z niej wodę do miasta. Miała ona jeszcze jedną funkcję, upamiętniała poległych pruskich żołnierzy. W tym celu na pierwszym piętrze powstała sala dedykowana ich pamięci. Wieża jest doskonałym punktem widokowym na panoramę Nysy. Wejście jest możliwe w godzinach 10:00-18:00 i kosztuje 5 zł za bilet normalny i 2 zł dla młodzieży. Dzieci wchodzą na wieżę za darmo.

Obwarowania/Obwałowania Jerozolimskie

Były położone między Redutą Jerozolimską a rzeką. To silne umocnienia zbudowane przy pomocy korekcji terenu. Zabezpieczone suchą fosą chroniły miasto od wschodu. W ich skład wchodziły Reduty: Królicza oraz Jerozolimska. Ta pierwsza dostępna jest do zwiedzania tylko podczas imprez tematycznych.

Droga za Bramą Jerozolimską.

Fort II Regulicki

Jego konstrukcja jest prawie identyczna jak Fortu I. Budowę rozpoczęto w 1865 roku. Pełnił swoją pierwotną funkcję do czasów 20-lecia międzywojennego. Później był magazynem sprzętu wojskowego i amunicji, aż na początku bieżącego tysiąclecia trafił w prywatne ręce. Można swobodnie przechadzać się korytarzami podziemnymi budynku. Na jego terenie chodzą wolno króliki i kozy, co jest dodatkowym atutem. Warto wybrać się tam podczas rekonstrukcji „Bitwy o Twierdzę Nysa”. Cena biletu wstępu to zaledwie 10 zł. Co ciekawe, właściciel Fortu zorganizował w nim miejsca noclegowe.  Wejście możliwe jest codziennie, a dodatkową atrakcją może być skorzystanie z usług przewodnika.

Inne ciekawe miejsca w Nysie i okolicach

Jezioro Nyskie

Ogromny zbiornik zaporowy, który powstał w 1971 roku jako zbiornik retencyjny. Jego budowa wymagała wzniesienia zapory o długości ponad 5 kilometrów i wysokości prawie 15 metrów oraz przesiedlenia mieszkańców kilku wsi. Głównym zadaniem zbiornika jest ochrona okolicy przed zalaniem. Jezioro Nyskie jest również częścią sieci Natura 2000, wyznaczonej w celu ochrony siedlisk licznie występujących tam gatunków ptaków wodnych. Z jego brzegów rozpościerają się malownicze widoki na Góry Opawskie oraz Rychlebskie Hory.

Rozległe jezioro powstałe po wniesieniu zapory.

Poza funkcją przeciwpowodziową, jezioro pełni także inne ważne role: zaopatruje Wrocław w wodę, wspiera lokalną żeglugę oraz stanowi popularne miejsce wypoczynku. Północny brzeg jeziora, pokryty piaszczystymi plażami, przyciąga turystów, a znajdujące się tam ośrodki wczasowe oraz rozwijająca się żegluga rekreacyjna sprawiają, że miejsce staje się coraz bardziej atrakcyjne turystycznie.

Cmentarz Garnizonowy

W związku z tym, że w Nysie stacjonowała duża liczba żołnierzy, pruska administracja w 1835 roku zdecydowała o utworzeniu nekropolii. Na jej terenie chowano wojskowych, ich rodziny oraz urzędników.  Wszystkie inne miejsca pochówku w Nysie były wtedy wyznaniowe, dlatego cmentarz garnizonowy stał się wyjątkowy. Na jego terenie mogli spocząć katolicy, prawosławni, wyznawcy judaizmu czy protestanci.

W czasie toczących się konfliktów zbrojnych powstawały tam też groby jeńców wojennych. Historia najstarszych sięga pierwszej połowy XIX wieku, natomiast w 1945 roku cmentarz przestał być użytkowany. Dziś popada w ruinę, a niektóre tablice nagrobne są porozrzucane po okolicy. Mimo złego stanu, cmentarz robi wrażenie, obserwować można na jego terenie groby zmarłych przeróżnych narodowości.

W oczy rzuca się pięknie wykonany nagrobek tragicznie zmarłych narzeczonych z 1919 roku. Stela z piaskowca ukazuje parę spoczywającą wspólnie w jednym miejscu. Delikatnie porośnięta mchem, zdaje się opowiadać o nieuchronności przemijania i ulotności ludzkiego życia, pozostawiając przechodnia w zadumie nad biegiem czasu.

Altana Eichendorffa

Położona około 10 minut jazdy rowerem od Fortu Prusy. Znajduje się na wzgórzu, a na podjeździe jest wiele pagórków i wyskoczni, nadających się idealnie do freeride’u. Dawniej znajdowała się na wzgórzu Charlottenhöhe, które niegdyś chętnie odwiedzał poeta Joseph von Eichendorff. Podczas wojny miejsce zostało zniszczone na potrzeby ustawienia tam działa artyleryjskiego. Altana została odbudowana stosunkowo niedawno – w 2007 roku. Można z niej podziwiać piękną okolicę, a więc panoramę Nysy, Jezioro Nyskie, a nawet Góry Opawskie.

Noclegi lub miejsca postojowe

Z pewnością doskonałym miejscem postojowym będzie wspomniana już wcześniej Altana Eichendorffa. Odpoczynek połączony z podziwianiem pięknych okolicznych krajobrazów wydaje się świetnym pomysłem. Także na Trasie Fortecznej usytuowanych jest wiele ławek, na których można usiąść i złapać oddech. Charakterystyka trasy raczej nie wymusza noclegu w okolicy, ale w razie załamania pogody czy po prostu chęci na zwiedzanie większej liczby atrakcji w okolicy, warto rozważyć nocleg w jednym z poniższych miejsc.

• Fort II Nysa – w historycznej żołnierskiej kazamacie zaaranżowano nocleg. Można poczuć się więc jak wojskowy zakwaterowany na terenie nyskich fortyfikacji. Jest to dość oryginalna opcja noclegu, ale z pewnością pozwoli wczuć się w ducha epoki. Warto pamiętać, że śpi się tu na sienniku. Cena to 100 zł za kazametę, w której znajdują się 4 miejsca do spania. Za każdą kolejną osobę trzeba dopłacić.
  
  
• Domki Letniskowe nad Jeziorem Nyskim – doskonałe miejsce na relaks w otoczeniu natury. Komfortowe domki, położone w pobliżu plaży i tras rowerowych, oferują wygodne wyposażenie i spokojną atmosferę. Zapewniają dostęp do atrakcji wodnych i malowniczych widoków. Ceny znacznie różnią się zależności od sezonu, więc warto sprawdzać je na bieżąco.
  
  
• Camping AKWA MARINA - to urokliwe miejsce położone nad Jeziorem Nyskim, idealne dla osób szukających atrakcji związanych z bliskim położeniem kąpieliska. Ośrodek rekreacyjny oferuje doskonałe warunki do wypoczynku na świeżym powietrzu, z przestronnymi i dobrze wyposażonymi miejscami na namioty, przyczepy kempingowe oraz kampery. Camping znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie plaży, co daje możliwość łatwego dostępu do atrakcji wodnych. Na terenie campingu znajdują się także sanitariaty, prysznice, punkty gastronomiczne oraz miejsca do grillowania czy bary. W sezonie miejsce ma opinię imprezowego. Cena za miejsce do rozłożenia namiotu to 25 zł.

Gdzie zjeść

Smaki Armenii

Restauracja oferująca autentyczne dania kuchni Kaukazu. Lula kebaby czy potrawy z mięsa są przygotowywane w tradycyjnym ormiańskim piecu tondir, opalanym drewnem. Miejsce wyróżnią się wyjątkową atmosferą oraz wysoką jakością potraw, które przenoszą gości w świat aromatycznych smaków Armenii. W lokalu dostępne są też dania tradycyjne dla kuchni gruzińskiej. Gulasz ormiański kosztuje 55 zł, podobnie jak lula kebab.

Fanaberia

Jest to kawiarnia oferująca śniadania, słodkie przekąski, kanapki czy wrapy. Poza tym można też zjeść tam lunch – makaron w stylu Pad Thai. Poza tym miejsce słynie z pysznej kawy przyrządzanej na wiele sposobów. Cena za lunch to około 35 zł. Ciepła i komfortowa przestrzeń sprzyja relaksowi przy znakomitym jedzeniu.

Dobrze wiedzieć

Wycieczkę w okolicach Nysy, aby komfortowo zwiedzać jej zabytki historyczne, najlepiej zaplanować na wiosnę lub jesień. Z uwagi na panujące wtedy umiarkowane temperatury oraz długotrwałe nasłonecznienie, rowerowy weekend na Dolnym Śląsku będzie bardzo przyjemnym doświadczeniem.

Trasa przebiega obok Jeziora Nyskiego, w którym można się wykąpać, więc do sakwy czy torby rowerowej w ciepłych miesiącach warto spakować strój kąpielowy i mały ręcznik. Ważne będą także okulary przeciwsłoneczne i czapka – zwłaszcza taka do założenia potem pod kask, które ochronią skórę i oczy przed nadmierną ekspozycją na działanie słońca.

Niezależnie od pogody koniecznie w drogę zabrać trzeba ze sobą zapas wody, np. w pojemnym bukłaku oraz prowiant dodający energii, np. w postaci żeli energetycznych.

Praktyczne wskazówki

W Nysie znajdują się liczne sklepy rowerowe, jednak mimo wszystko lepiej być dobrze zaopatrzonym na wypadek awarii na trasie. Trzeba mieć przy sobie pompkę, najlepiej na naboje z CO2, czy zapasowe dętki. Przydatny będzie też podstawowy zestaw narzędzi.

Sednem tej wyprawy jest eksploracja Twierdzy Nysa. Dlatego też niezwykle ważne jest dobranie odpowiednich butów rowerowych, które sprawdzą się także podczas pieszych wędrówek, lub zabranie ze sobą zapasowej pary. Do zwiedzania zaleca się zabrać także poręczną latarkę, gdyż spora część przygody prowadzi tunelami fortecznymi.

Planując spędzić sporo czasu na oglądaniu atrakcji niezbędne okazać się może też dobre zapięcie rowerowe, które pozwoli nie martwić się o bezpieczeństwo pozostawionego roweru.