Przerzutki w piaście - działanie, budowa i naprawa

Jedną z najbardziej uciążliwych interakcji z rowerem jest dla wielu osób regularny serwis napędu. Na szczęście czynności warsztatowe można ograniczyć do minimum, wybierając model z przerzutkami w piaście. Na czym opiera się działanie tego mechanizmu? Dla kogo piasty planetarne będą dobrym wyborem i jak przeprowadzić ich konserwację? Na wszystkie te pytania znajdziesz odpowiedź w naszym artykule!

 Przerzutki w piaście – zasady działania

Piasta planetarna, inaczej wielobiegowa, znacznie różni się budową i sposobem działania od obecnie najbardziej popularnych przerzutek zewnętrznych. W największym uproszczeniu możemy powiedzieć, że łańcuch lub pasek zębaty przenosi moc kolarza z mechanizmu korbowego na tylną koronkę, która łączy się z tylną piastą za pomocą zespołu przekładni planetarnych. Mechanizm obsługujemy za pomocą klasycznej manetki na kierownicy. W zależności od wybranego położenia trzpienia sterującego (czyli trybu), zmienia się aktywna konfiguracja kół zębatych w piaście. W ten sposób wybierane są kolejne przełożenia.

Do najpopularniejszych modeli należą Shimano Nexus, Shimano Alfine czy Rohloff. Przed laty często stosowano również propozycję Sturmey Archer i Sachs. Wymienieni producenci mieli lub mają w ofercie modele 2, 3, 5, a nawet 7, 8, 11 i 14-biegowe. Najbardziej zaawansowana na rynku przekładnia rowerowa Rohloff Speedhub ma właśnie 14 przełożeń i potężny zakres 527%. Odpowiada to w zasadzie rozpiętości biegów w napędach 3x10 zbudowanych na przerzutkach zewnętrznych. Trzeba przyznać, że umieszczenie aż tylu biegów w ważącej około 1,8 kg i stosunkowo małej puszce jest nie lada wyczynem inżynierskim.

 Zalety przerzutek planetarnych

Napędy rowerowe zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne mają swoje mocne oraz słabe strony. Przykładowo klasyczne przerzutki rowerowe posiadają odsłonięty cały mechanizm, w związku z czym narażone są na zabrudzenie i uszkodzenia, włącznie z urwaniem ich haka o wystającą na trasie przeszkodę. W zamian oferują jednak mniejsze opory, większą sprawność, szybkość zmiany przełożeń i lepsze stopniowanie przy szerszym zakresie pracy. Mogą także znosić duże obciążenia, co bywa słabością niektórych modeli piast wielobiegowych. Co zatem przemawia za stosowaniem przerzutek planetarnych?

Serwis piast wielobiegowych a przerzutek zewnętrznych

Wybierając rower wyposażony w piastę planetarną, możesz mieć pewność, że czeka Cię znacznie mniej prac konserwacyjnych niż w przypadku napędów zewnętrznych. Mycie, smarowanie i regulacja przerzutki w piaście nie będzie spędzała Ci snu z powiek. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku przerzutek zewnętrznych. Muszą być one utrzymane w nienagannej czystości. W innym przypadku zmiana biegów nie będzie przebiegała płynnie.

Odporność na uszkodzenia

Przerzutki wielobiegowe cechują się niezawodnością. Mechanizm jest niemal całkowicie osłonięty przed czynnikami atmosferycznymi. Nie straszne im błoto ani woda. Są także bardziej odporne na uszkodzenia, np. od odpryskujących podczas jazdy kamieni.

Wpływ przerzutki w piaście na żywotność komponentów

Aby przenieść wkładaną w pedałowanie moc na koła, potrzebny jest łańcuch. W klasycznych napędach musi być zadbany, w innym przypadku koronki kasety oraz mechanizmu korbowego będą się szybko zużywały. Łańcuch w rowerze z piastą wielobiegową pracuje w jednej pozycji i tak naprawdę nie trzeba się nim za dużo zajmować. Nawet gdy będzie bardzo brudny lub wyciągnięty, to rower wciąż będzie dobrze zmieniał biegi. Warto także podkreślić, że rowery wyposażone w piastę planetarną są pozbawione innych awaryjnych komponentów – tylnej przerzutki i bębenka. Dzięki temu minimalizuje się konieczność przeprowadzania dodatkowych serwisów.

Przeskakiwanie o kilka biegów na raz

Dużym utrudnieniem w przypadku przerzutek zewnętrznych jest konieczność zmiany biegów pojedynczo – o stopień w górę lub w dół. Inaczej wygląda to w przypadku modeli w piaście, gdzie z łatwością możesz przeskoczyć z pierwszego na ostatni z trybów, a także odwrotnie.

Zmiana biegów w miejscu

Piasta wielobiegowa pozwala na zmianę przełożeń podczas postoju. To rozwiązanie, które docenią przede wszystkim osoby często poruszające się w ruchu miejskim. Umożliwia szybki wybór odpowiedniego przełożenia, np. wtedy, gdy nie zredukowaliśmy biegu przed zatrzymaniem się na światłach.

Mocniejsze tylne koło

Obręcz przystosowana do pracy z klasyczną piastą z bębenkiem ma niesymetryczny rozkład szprych, dlatego siły je obciążające rozkładają się nierównomiernie. W przypadku większej i symetrycznej piasty wielobiegowej z krótszymi szprychami możliwe jest zbudowanie mocniejszego koła. Pozwala to na zwiększenie udźwigu rower. To atut, który docenią w szczególności bikepackerzy.

Piasty wielobiegowe to komponenty niemal bezobsługowe.

 Klasyczne rowery z przerzutkami w piaście

Ze względu na nieco większą wagę mechanizmu piasty wielobiegowe nie są wykorzystywane w modelach MTB oraz szosowych (gdzie liczy się maksymalne odchudzenie całej konstrukcji). Można spotkać je w rowerach miejskich, crossowych oraz trekkingowych. To pojazdy wykorzystywane do jazdy rekreacyjnej – świetnie sprawdzają się podczas weekendowych wycieczek za miasto i jako podstawowy środek transportu po najbliższej okolicy. Jeśli również oczekujesz prostego roweru, który nie będzie potrzebował częstej regulacji i żmudnego serwisowania, możesz zdecydować się na jeden z poniższych modeli:

Rower miejski EMBASSY California Man

Sprawdź

Rower miejski UNITY Amalfi

Sprawdź

Rower miejski damski ROMET Pop Art Eco 26

Sprawdź

 Rowery elektryczne wyposażone w piasty wielobiegowe

Rosnąca popularność rowerów elektrycznych w bogatszej części Europy świadczy o tym, że elektryfikacja to przyszłość. Znaczna część e-bike`ów wyposażona jest w przerzutki w piaście tylnego koła roweru. Shimano niedawno pokazało specjalnie wzmocnione wersje swoich Nexusów, dostosowane do większych obciążeń generowanych przez silnik elektryczny. Wygląda na to, że renesans piast wielobiegowych jest jeszcze przed nami. 

Marzysz o elektryku w przystępnej cenie? Sprawdź: Jaki rower elektryczny do 5000 zł wybrać? A na pewno znajdziesz interesującą opcję!

Regulacja przerzutek w piaście różni się od tych zewnętrznych.

 Regulacja przerzutek w piaście

Podstawową czynnością, jaką należy wykonać, aby wyregulować przerzutki w piaście, jest serwis naciągu linki sterującej. W większości modeli to bardzo proste zadanie. Sprowadza się do kręcenia śrubą baryłkową naciągającą linkę tak długo, aż kolorowe znaczniki na elemencie sterującym piastą znajdą się w równoległym położeniu. Często prostota obsługo mechanizmu zaskakuje osoby, które korzystały wyłącznie z modeli zewnętrznych. Dotychczas musiały się one zmagać z konfiguracją m.in. zakresu wychylenia wózka przerzutki.

 Serwis piast wielobiegowych – czy możemy wykonać go samodzielnie?

Przerzutki w piaście są bardzo trwałe, jeśli użytkujemy je zgodnie z przeznaczeniem. Serwisowanie tego typu komponentów wymaga odpowiednich umiejętności. Obecnie jednym z najbardziej popularnych modeli jest Shimano Nexus 3. To pancerny i bezobsługowy napęd, który wprawny mechanik może samodzielnie rozebrać, przesmarować i złożyć ponownie w kilkadziesiąt minut.

Nieco inaczej wygląda sprawa w przypadku bardziej skomplikowanych wersji. Idealnym przykładem jest piasta Shimano Nexus 7. Naprawa tej piasty, podobnie jak i innych wyposażonych w więcej biegów, nie jest prosta. Producenci często odradzają samodzielnego rozbierania i serwisowania skomplikowanych mechanizmów. Dobrym przykładem są Alfine 8 i 11. Są to konstrukcje na tyle złożone, że nie ma ogólnie dostępnych narzędzi do demontażu i ponownego złożenia pewnych elementów konstrukcyjnych. Warto mieć na uwadze, że w Polsce trudno znaleźć warsztaty podejmujące się napraw piast wielobiegowych. Niemniej są to sprzęty długowieczne i sprawnie działają przez lata.