Montaż i ustawienie bloków SPD lub SPD-SL. Poradnik dla początkujących

My, kolarze, lubimy czasem sporo uwagi poświęcać kwestiom mało istotnym. Wiele uwagi poświęcamy wyborowi pedałów zatrzaskowych lub butów rowerowych. Jednak zapominamy przy tym o tym, że bez dobrania do nich odpowiednich bloków, a także ich poprawnego ustawienia, trudno mówić o komfortowej jeździe.

Bloki Shimano SPD-SL, czyli szosowe. Czekają na ustawienie i przykręcenie.

Poważne problemy – np. ból kolana – często są spowodowane właśnie złą pozycją bloków. Co prawda, sami nie zrobimy sobie profesjonalnego bikefittingu, ale warto poznać podstawowe zasady na temat ich ustawianiach, a także wiedzieć, jak je przykręcić oraz wymienić w razy zużycia.

Zacznijmy od podstaw: co to są bloki do pedałów?

Bloki są istotnymi elementami wszystkich systemów pedałów zatrzaskowych. Przykręca się je do podeszwy butów kolarskich i to one wpinają się w mechanizm blokujący, co gwarantuje stabilność ustawienia stopy podczas kręcenia. Więcej o zaletach tego rozwiązania napisaliśmy w przekrojowym artykule o rodzajach pedałów rowerowych.

Początkujący kolarze powinni pamiętać o tym, że bloki są fabrycznie dołączone do zestawu pedałów. Można je także kupić osobno, ponieważ raz na jakiś czas – zazwyczaj co sezon – wymagają one wymiany na nowe. Bloków nie znajdziemy natomiast w komplecie z butami, nawet większość podeszw jest kompatybilna wyłącznie z jednym typem zatrzasków – szosowym lub górskim.

Zostańmy jednak przy temacie rodzajów bloków. Istnieje przynajmniej kilka popularnych systemów pedałów wpinanych – Shimano SPD (do MTB) i SPD-SL (szosowe), Wahoo Speedplay, Crankbrothers, Look oraz Time. Mogą być one do siebie czasem bardzo podobne (jak Look Keo i SPD-SL) lub trudne do pomylenia z czymkolwiek innym (jak Speedplay). Ale żadne z nich nie są ze sobą wzajemnie kompatybilne – np. pedały Shimano SPD PD-M540 z blokami Crankbrothers.

Montaż bloków SPD, SPD-SL lub innego systemu pedałów

Zacznijmy od kwestii prawidłowego montażu, bo nie jest on skomplikowany, ale warto wiedzieć o kilku rzeczach. Przede wszystkim podeszwy są kompatybilne z różnymi rodzajami bloków. Z grubsza można podzielić je na kilka typów:

• Szosowe – z trzema otworami na śruby. Pod systemy Shimano SPD-SL, Look Keo, Time I-Clic. Do tej kategorii zalicza się system Speedplay, ale do podeszwy przykręca się adapter na 3 śruby, a do niego mocuje się blok z 4 śrubami.
• MTB – z dwoma otworami montażowymi. Pod systemy Shimano SPD, Crankbrothers Look X-Track, Time ATAC.
• Uniwersalne – z układem gniazd pozwalającym na przykręcenie bloków zarówno z dwoma, jak i z trzema śrubami.

Jak przykręcić bloki do butów SPD od Shimano? 

Najpopularniejszy system pedałów. Korzystają z niego nie tylko kolarze górscy, ale także gravelowcy i niektórzy szosowcy.

1. [opcjonalnie] 
   Nałóż uniwersalny smar do wszystkich otworów na śruby. Nic się nie stanie, jeśli tego nie zrobisz, ale śruby po pewnym czasie z dużym prawdopodobieństwem zardzewieją i się zapieką, a przez to wymiana bloków będzie utrudniona.
2. Przyłóż blok do otworu. Marka Shimano umieszcza na nich strzałkę wskazującą prawidłowy kierunek ustawienia. Trójkątny kształt powinien wskazywać w stronę palców, czyli czubka stopy.
3. Do wgłębienia w bloku włóż najpierw blaszkę mocującą, a później śrubę. Przykręć całość kluczem imbusowym 4 mm, Lekkie dokręcenie trzyma blok przy podeszwie, ale daje możliwość przesunięcia go na różne strony, co ułatwia znalezienie pozycji komfortowej do późniejszej jazdy. Jeżeli dopiero zaczynamy z jazdą w SPD, to z dużym prawdopodobieństwem po pierwszych treningach czeka nas kilka poprawek.
4. Mocno dokręć wszystkie śruby – około 5-6 Nm – ponieważ poluzowany po czasie blok może okazać się niemożliwy do wypięcia, a to najprostsza droga do nagłego upadku na trasie.

W przypadku bloków do pedałów Crankbrothers działa to tak samo, ale pod blaszkę i blok idzie jeszcze dołączona do zestawu podkładka, a więc od niej trzeba zacząć.

Montaż bloków SPD.

Jak zamontować bloki do butów szosowych – na trzy śruby?

W przypadku systemów Shimano SPD-SL i Look Keo wygląda to niemal tak samo jak z opisanym wcześniej systemem górskim. Choć zmienia się oczywiście liczba śrubek, a także kształt i rozmiar samego bloku:

1. [opcjonalnie] 
   Lekko posmaruj gniazda montażowe, dzięki czemu nie zapieką się one podczas jazdy w różnych warunkach. Bloki szosowe zazwyczaj zużywają się szybciej niż MTB, dlatego polecamy od razu o tym pomyśleć.
2. Przyłóż bloki do podeszwy. Strona szersza – dół z dwoma śrubami – powinna być bliżej pięty, a góra z jedną śrubą po stronie palców.
3. Na bloki przyłóż prostokątne blaszki. Jedną stronę mają one specjalnie wyprofilowaną, dlatego trzeba zadbać o to, aby idealnie pasowały do śrub. Następnie lekko dokręć śruby imbusem 4 mm i znajdź optymalne ustawienie.
4. Dokręć je z momentem obrotowym 4-5 Nm (mniej więcej ćwierć obrotu po wyczuciu pierwszego mocniejszego oporu). Za słabo przytwierdzone mogą się z czasem poluzować lub wypaść. W skrajnym przypadku uniemożliwia to wypięcie się z pedałów, co kończy się wywrotką. Dlatego trzeba skręcić je zdecydowanie, ale uważać na ewentualne urwanie gwintu.

W przypadku butów z podeszwą uniwersalną i używania systemu szosowego (jak SPD-SL) warto przed ich założeniem wyjąć blaszkę do bloków górskich. W innym razie będzie ona hałasować podczas pedałowania.

Bloki Shimano SPD-SL – kolor oznacza luz roboczy

Szosowe bloki do pedałów od Shimano występują w trzech wersjach. Łatwo można je rozpoznać po kolorze – niebieskim, czerwonym lub żółtym, ale wybór konkretnego modelu nie zależy od preferencji estetycznych, lecz wymaganego luzu roboczego. Jest to stopień, w jakim przednią część wpiętego buta można wychylić w prawo lub lewo. Ma to ogromne znaczenie dla biomechaniki ruchów kolarza.

W przypadku bloków bez luzu (0 stopni, kolor czerwony) stopa podczas pedałowania jest ustawiona sztywno. Do komfortowego pedałowania wymaga to idealne ustawienia ich pozycji na podeszwie, a w niektórych przypadkach nigdy nie będzie możliwe. Wystarczy tendencja do lekkiego ustawiania kolan do środka, a zaczną one wywoływać nienaturalny kąt pedałowania. Jeden z problemów najczęściej trapiących kolarzy szosowych – ból kolana przy dłuższej jeździe – w wielu przypadkach ma związek ze zbyt sztywnymi blokami.

• Żółte bloki SPD-SL (6 stopni luzu roboczego) – często mówi się, że to rozwiązanie skierowane dla rowerzystów rekreacyjnych, ale tak naprawdę sprawdza się także dla trenujących kolarzy lub triathlonistów. Ma możliwość przesuwania się o trzy stopnie w każdym kierunku, czym odciąża stawy.
• Niebieskie bloki SPD-SL (2 stopnie luzu roboczego) – wariant wprowadzony przez Shimano dopiero po pewnym czasie. Rozwiązanie kompromisowe pomiędzy dużym luzem a całkowitą sztywnością. Jeden stopień zmiany kąta w obu kierunkach chroni przed przeciążeniami. Natomiast połączenie z pedałem jest na tyle sztywne, że nie stawia ograniczeń pod względem wydajności jazdy.
• Czerwone bloki SPD-SL (brak luzu roboczego) – najbardziej sztywny,  a więc nieruchomy blok. Może minimalnie skuteczniej transferować moc, co ma znaczenie dla sprinterów, jednak wymaga idealnego bike fittingu i odpowiednich predyspozycji ciała. Jeżeli pomimo wielu prób czerwone bloki wciąż wywołują dyskomfort podczas dłuższej jazdy, to warto je zmienić na niebieskie albo nawet żółte.

Montaż bloków do pedałów Wahoo Speedplay

Prawdopodobnie najbardziej skomplikowane bloki do montażu, ale z pomocą instrukcji można sobie z nimi szybko poradzić:

• Przyłóż do podeszwy podkładki 5- lub 6-milimetrowe. Wybór zależy od profilu buta, ponieważ mają one zapewnić równe dopasowanie bloku do zakrzywionej powierzchni podeszwy.
• Przykręć na 3 śruby adapter, który umożliwia później zamocowanie bloków na cztery śruby.
• Załóż osłonę, która swoim kształtem idealnie dopasowuje się do krawędzi platformy przykręcanej na poprzednim etapie. Wersja z symbolem R pasuje na buta prawego, a L na lewego.
• Przyłóż blok właściwy i przykręć go na cztery śrubki. Płaska część powinna przylegać do wcześniej mocowanych elementów, a otwór na pedały na zewnątrz, aby umożliwiać wpięcie.
• Włóż gumową osłonę na blok. Jest to element z charakterystycznym wzorem, który poprawia przyczepność przy chodzeniu.

Bloki systemu Wahoo Speedplay.

Poprawne ustawianie bloków SPD, SPD-SL lub innych

Prawidłowe ustawienie bloków jest jednym z najważniejszych etapów profesjonalnego bikefittingu. Nie oznacza to jednak, że początkujący kolarz jest z góry skazany na porażkę. Metodą prób i błędów niemal każdy może znaleźć samemu odpowiednią pozycję. Istnieje kilka zasad, którymi warto się przy tym kierować.

Przy profesjonalnym bikefittingu do ustawienia bloków wykorzystuje się wiele specjalistycznych narzędzi. 

Ustawienie bloków przód – tył

Najlepiej zacząć od znalezienia u siebie punktu zwanego wybrzuszeniem stopy, czyli wyraźnym zgrubieniem pod dużym palcem. Nieco poniżej tego miejsca (około 8 milimetrów) powinien znaleźć się środek bloku, czyli punkt podparcia buta i zarazem strefa, do której przykładamy moc przy naciskaniu na pedały.

Większość podeszw, zwłaszcza w butach szosowych, ma nadrukowaną specjalną podziałkę, która ułatwia ustawianie bloków. Przy problemach znalezieniem miejsca odpowiadającego zgrubieniu na stopie warto wspomóc się także taśmą przylepną oraz pisakiem.

Ustawienie bloków na boki

Boczne ustawienie bloków dużo bardziej zależy od biomechaniki kolarza. Aby je prawidłowo określić, należy ustalić naturalną dla siebie pozycję stopy, a także zakres ruchu kolana. Rowerzyści z tendencją do dociskania kolana i stopy w stronę ramy (pedałujący „do środka”) powinni ustawić bloki bardziej na zewnątrz. Natomiast osoby mające skłonność do uciekania kolanami na zewnątrz (czyli niejako od ramy) zazwyczaj lepiej się czują z blokami skierowanymi na wewnętrzną stronę podeszwy.

Trudno jednak od razu samodzielnie ustalić idealną pozycję. Najlepiej zacząć od neutralnej, czyli raczej centralnej i testować ją podczas krótszych przejażdżek. Po maksymalnie kilkukrotnym przestawieniu bloków powinniśmy bez problemu ustalić w miarę dobrą pozycję.