Program
lojalnościowy

4,9/5 Nasza ocena
na Opineo

Punkty odbioru rowerów

Dostawa gratis w 24h

Jaki MTB wybrać? Ranking rowerów polecanych do konkretnych kwot

Data aktualizacji: 17-05-2024

Dopiero pod koniec lat 70. Gary Fisher wzmocnił i skrócił ramę oraz dodał szerokie opony do 26-calowych obręczy. Tak powstał pierwszy rower MTB, dzięki któremu wcześniej niedostępne szlaki stanęły dla kolarzy otworem. Wyścigi górskie były z początku określane wyłącznie jako sport ekstremalny, lecz dziś znajdują miłośników także wśród amatorów. MTB jest też uwielbiane przez osoby, które po prostu czerpią frajdę z okolicznych singli. Dla każdej z wymienionych grup przygotowaliśmy ciekawe propozycje, porady i ranking rowerów górskich – zapraszamy do przeglądu polecanych modeli MTB! 

Topowy rower full suspension Orbea Oiz M-Pro na fioletowym tle.Orbea Oiz M-PRO – jeden z naszych faworytów z najwyższej półki cenowej. Zanim jednak przejdziemy do topowych modeli, omówmy propozycje dostępne szerzej.

 Podgatunki MTB. Ceny rowerów hardtail i full

W dzisiejszych czasach rowery górskie są bardzo różnorodne. Choć jednym tchem można wymienić popularne dyscypliny MTB – XC, maraton, all-mountain, trail, enduro czy downhill – to granica pomiędzy konkurencjami potrafi się zacierać. Podobnie sztywność tracą ramy dotyczące doboru modeli do każdej ze wciąż ewoluujących dyscyplin. Mimo to ranking rowerów MTB zacznijmy od poruszenia kwestii górskich podgatunków, a wybór stanie się łatwiejszy.

Rowerzystka jedzie na górskiej grani profesjonalnym rowerem MTB.Przemierzanie gór rowerem sprawia niezapomnianą frajdę. Próg wejścia nie jest tak wysoki, jak się niektórym wydaje – wystarczy solidny rower z dedykowanym osprzętem. Oczywiście wraz z rozwojem przygody warto sięgać po coraz bardziej zaawansowane, a może kiedyś i, kto wie, profesjonalne modele do MTB. 

 Rower do cross-country (od 4000 zł)

Zacznijmy od określonej skrótem XC jedynej dyscypliny olimpijskiej MTB. Relatywnie niewielkie przewyższenia (150-300 m) nie oznaczają współcześnie braku stromych zjazdów. Z pewnością napotkasz też błoto i mnóstwo korzeni. Na singletracki, czyli wąskie dróżki o szerokości jednego roweru, polecane są przede wszystkim modele typu hardtail. Ile za nie zapłacisz?

  • Pierwsze przymiarki do tras XC można zacząć od roweru kosztującego około 2500 zł. W tej cenie dostaniesz model z osprzętem grup ATB (np. Shimano Alivio lub Acera), hydraulicznymi hamulcami tarczowymi Shimano i amortyzatorem sprężynowym z ekonomicznej półki.
  • Aby śmiało ruszyć na trasę cross-country, lepiej wydać więcej. Około 4000 zł wystarczy na rower z 12-rzędowym napędem Shimano Deore i porządniejszym ogumieniem, np. od firmy Schwalbe.
  • Pierwsze wyścigi XC? Model na zawody cross-country to raczej wydatek od 7000 zł w górę. Wybierając rower, zwróć uwagę na osprzęt z grupy co najmniej Shimano SLX, ogumienie z zaawansowaną mieszanką (np. Maxxis 3C lub Schwalbe Addix) i amortyzowany przedni widelec z powietrznym medium ściskanym.
  • Cena hardtaili do cross-country zamyka się w kilkunastu tysiącach złotych, a rozważając kupno fulla do XC, należy się liczyć z wydatkiem od 20000 do 35000 zł (topowe modele).

Rower MTB widziany z góry.Polska firma NS Bikes często łączy cechy modeli XC i trail, uzyskując wspaniały efekt w postaci wszechstronnego roweru typu hardtail.

 Rowery do trailu i enduro (od ok. 6000 zł)

Jazda wąskimi ścieżkami po górach i lasach pełnych wzniesień – to właśnie trail. Rowery ścieżkowe są często zestawiane z modelami do enduro, które cechują się jednak wyższym skokiem i nieco innym ogumieniem czy geometrią. O ile w XC rower full suspension jest dla amatorów rzadkim, interesującym wyborem, to wśród ścieżkowców dominuje pełne zawieszenie. A w przypadku enduro? Dyscyplina nie bez powodu nazywana małym downhillem sprawia, że damper to już w zasadzie konieczność. Ile kosztują modele?

  • Około 4000-6000 zł wystarczy na hardtaila o trailowej geometrii z budżetowym osprzętem. Jeśli chcesz sprawdzić, czy jazda po ścieżkach jest dla Ciebie, warto spróbować, korzystając z takiego modelu.
  • 6000-10000 zł – za tę cenę możesz już trafić hardtaila z niezawodnym napędem MTB (np. Shimano Deore/SLX), amortyzatorem powietrznym marki Rock Shox lub Marzocchi o skoku 130-150 mm oraz oponami Tubeless Ready, np. od firmy Maxxis. Najdroższe modele z podanego zakresu cen nadają się już do wyścigów.
  • Właściwie dopiero od 9000 zł zaczynają się pełnoprawne propozycje full suspension do trailu i enduro. Wydając do 12000 zł, otrzymasz bardzo przyzwoitą amortyzację, ale w kwestii napędu będzie to jeszcze najprawdopodobniej mieszanka grupy Deore z komponentami SLX i XT
  • Koszt większości fulli do trailu czy enduro kończy się na około 20000 złotych. Karbonowa rama, amortyzacja Fox, napęd SRAM Eagle? Za taką cenę można znaleźć owe smaczki.
Rowerzyści zjeżdżają na górskiej ścieżce slalomem.Do slalomowych, trudnych zjazdów przyda się damper i rower enduro.

 Rower do DH (od 12000 zł)

Aby długie i strome zjazdy były bezpieczne oraz szły sprawnie, potrzeba roweru z pełnym zawieszeniem o skoku nawet 200 mm. To pierwszy powód, dla którego modele do downhillu znajdziesz w cenie wyższej niż 12000 zł. Druga sprawa – konieczność użycia naprawdę mocnych, 4-tłoczkowych hamulców, a trzecia – wytrzymałość wszystkich komponentów.

 Jakich cech szukać w rowerze MTB?

Współczesne modele górskie w znaczącym stopniu różnią się od wynalazku Garego Fischera. Z oferty sklepów znikają rowery z 26-calowymi kołami, ustępując miejsca odpowiednikom o 3 cale większym. Widelec stał się amortyzowany, a do kompletu w wielu modelach dodano jeszcze damper. Większość rowerów nie ma już za to przedniej przerzutki, z kolei kaseta może mieć nawet 12 zębatek.

Rower full marki superior w lesie.Pełne zawieszenie Rock Shox, napęd 1x12 Shimano SLX/Deore i opony Schwalbe z mieszanką Addix – właśnie takich cech warto szukać w rowerze MTB do trailu za około 10 tysięcy złotych. Na zdjęciu model Superior XF 939 TR.

Cechy charakterystyczne roweru MTB:

  • Szerokie obręcze. Zapewniają wytrzymałość odpowiednią do terenowej jazdy.
  • Szerokie opony MTB z wyraźnym bieżnikiem. Gwarantują przyczepność w warunkach błota, kamieni czy piasku. Bieżnik ma zazwyczaj liczne i duże klocki, które zapobiegają poślizgnięciom.
  • Skuteczna amortyzacja. Żeby zapewnić wygodę pokonywania większości szlaków, rower nie musi mieć dampera, ale przyda się przynajmniej odpowiednio dobrany amortyzowany widelec.
  • Geometria MTB. Ułożenie rur ramy ułatwiająca terenowe podjazdy i zjazdy.
  • Hamulce tarczowe. Modele V-brake na dobre zniknęły z MTB, zastąpione przez hydrauliczne zaciski na tarczach.
  • Wytrzymały napęd. Odporność osprzętu jest niezbędna na górskich szlakach. Współcześnie napędy coraz częściej nie mają przedniej przerzutki.

Skoro wspomnieliśmy już o cechach dotyczących większości współczesnych modeli MTB, to opowiedzmy o różnicach, które pomogą dobrać właściwy rower. 

Tarcza hydraulicznych hamulców zamontowana z tyłu roweru MTB.Hydrauliczne hamulce tarczowe to teraz podstawa. Pozwolą szybko zwolnić nawet w warunkach obfitych opadów i wszechobecnego błota.

 Rama MTB – wygodna czy progresywna?

Geometria ramy rzutuje na wygodę jazdy, zwrotność roweru, łatwość podjeżdżania i bezpieczeństwo pokonywania zjazdów. Do wyboru są agresywniejsze (lepsze na zakręty i stromizny) oraz stabilniejsze konstrukcje (zwiększające wygodę i ułatwiające pędzenie po płaskim).

Stabilność, odczuwalna zwłaszcza przy większych prędkościach, jest poprawiana dzięki większej bazie kół, czyli odległości między osiami. Na ten rozstaw wpływa nachylenie główki ramy, długość tylnego trójkąta, a także parametry takie jak trail czy offset.

Krótszy rower jest z kolei zwrotniejszy, czyli – potocznie mówiąc – agresywniejszy. Niższa mufa suportu oraz obniżony przód roweru pozwalają swobodniej zjeżdżać ze stromizn i wjeżdżać pod górkę. Bardziej pochylona rura podsiodłowa również ułatwia jazdę w dół, przesuwając środek masy do tyłu.

 Amortyzacja na górskie szlaki

Sztywny widelec w MTB to już egzotyka – jest spotykany, ale głównie w modelach zmodyfikowanych pod bardzo przystępny teren. Większość rowerów górskich to hardtaile, a więc mają „sztywny ogon”, czyli nie posiadają dampera. Modele bez tylnego amortyzatora są, ogólnie rzecz ujmując, tańsze od fulli. Nadają się przede wszystkim do XC, maratonu i – częściowo – trailu. Słowem: tam, gdzie stromych zjazdów jest mniej. Rowery full suspension są tworzone głównie z myślą o downhillu i freeridzie, a także enduro czy all-mountain.

Ugięcie przedniej amortyzacji w cross-country i maratonie zaczyna się już od 80 mm skoku, a kończy na około 120 mm. A jaki rower trailowy powinien mieć skok? Około 130-150 mm. W all-mountain wartość ta jest jeszcze wyższa. Górna granica dla ścieżkowców w zasadzie wyznacza dolny przedział w enduro (minimum 150 mm). Do zjazdów potrzeba już 180-200 mm skoku.

Damper roweru MTB.120 mm ugięcia w damperze pozwala komfortowo i bezpiecznie ruszać na nawet najbardziej strome zjazdy tras XC. W chłonięciu drgań pomaga także widelec oraz karbonowa rama roweru Orbea Oiz M20 TR. 

Samo ugięcie to jednak nie wszystko, na co należy zwrócić uwagę, kupując rower MTB. Jaki wybrać amortyzator, gdy masz do dyspozycji modele ze sprężyną mechaniczną i powietrzną? Druga z opisanych propozycji pozwala lepiej przystosować działanie dampera czy widelca do Twojej masy. Mechaniczne amortyzatory są przystępniejsze cenowo i łatwiej serwisowalne. 

 Bezpieczeństwo w MTB? Tylko z hamulcami tarczowymi

Hydrauliczne hamulce tarczowe pozwalają szybko zwolnić w każdych warunkach pogodowych. Przejazd błotnistą trasą, mżawka, poważne opady? To powody, dla którego modele typu V-brake na dobre zniknęły z rowerów MTB, ponieważ nie zapewniają bezpieczeństwa, gdy jest mokro. W bardziej budżetowych rowerach znajdziesz mechaniczne zaciski na tarczy, które łatwiej się serwisuje niż hydrauliczne odpowiedniki.

 29-calowe koła – obecny standard, ale nie konieczność

Koniecznością w warunkach górskich są mocne obręcze i szerokie opony z przyczepnymi klockami. Większość rowerzystów MTB już na dobre rozstała się z dętką – ogumienie w systemie Tubeless jest lżejsze oraz mniej podatne na przebicia.

A jaki rozmiar wybrać w modelu górskim? Duże koła zwiększają długość roweru, przez co również – stabilność. To powód, dla których MTB 29-calowe stały się bardziej popularne, a o 3 cale mniejsze odpowiedniki są coraz rzadsze. Jednak koła w rozmiarze 26 cali oferują większą zwrotność. Jeśli szukasz kompromisu, najlepsza będzie para modeli 27,5”. 

Profesjonalny rowerzysta górski skacze na trasie MTB swoim rowerem typu full suspension.Rozmiar i jakość obręczy czy ogumienia mają pierwszorzędne znaczenie na szlaku. Choć oczy szybko lgną ku osprzętowi i ramie, nie zapomnij zerknąć również na koła.

Istnieje jeszcze ciekawe rozwiązanie o nazwie mullet w postaci kombinacji dwóch rozmiarów w jednym rowerze. Mniejsze koło z tyłu, a większe z przodu były testowane m.in. w rowerach enduro, w których zwiększały płynność pokonywania zakrętów i dodawało komfortu na nierównościach. Swoją drogą – różnica rozmiaru kół w mullecie przypomina tę w bicyklach, a więc w jednych z pierwszych jednośladów. Można pomyśleć, że historia zatoczyła – nomen omen – koło.

 Napęd do roweru MTB

Producenci współczesnych rowerów najczęściej rezygnują z montażu przedniej przerzutki. To cenne uproszczenie – użytkownik korzysta tylko z jednej manetki, a w razie serwisowania ma mniej do regulacji czy naprawy. Zakres przełożeń nadal może być duży, ponieważ kaseta o jedenastu lub dwunastu koronkach z zębami np. 11-51 czy 10-51 w zupełności wystarcza na górską jazdę.

Napędy warto porównywać, zwracając uwagę na hierarchię grup Shimano oraz SRAM. W polecanych rowerach MTB tylna przerzutka jest dobrze ukryta przed terenowymi przeszkodami oraz czy ma sprzęgło. Pierwsze udogodnienie może uchronić komponent przed uszkodzeniem, drugie – zapobiegnie spadaniu łańcucha na wybojach.

Tylna przerzutka profesjonalnej grupy osprzętu Shimano XTR.Znajdując logo XTR na osprzęcie roweru MTB, masz pewność najlepszej jakości dostępnej tylko w topowych rowerach, takich jak Orbea Oiz M-PRO.

 Jaki rower górski kupić? Ranking MTB 2024

Biorąc pod uwagę wszystkie opisane aspekty, stworzyliśmy listę polecanych rowerów górskich. Na wstępie warto zaznaczyć, że akronim MTB bywa nadużywany – w przypadku budżetowych rozwiązań lepiej mówić o ekonomicznych rowerach ATB, czyli all-terrain bike. Wszystko dlatego, że raczej nie dadzą one rady na stromiznach czy pośród obfitego błota i piasku. Niemniej jednak modele z pierwszego przedziału cenowego sprawdzą się doskonale jako wszechstronny rower zarówno do dojazdów do pracy, jak i do rekreacyjnych wycieczek w pobliskim lasku. To dobry początek – możesz sprawdzić, czy terenowa jazda Ci się spodoba przed kupnem bardziej zaawansowanego jednośladu.

 Jaki rower MTB do 3000 zł wybrać? 

Niecałe 3000 zł wystarczy, żeby złapać za kierownicę roweru Superior XC 859, który ma osprzęt od Shimano: napęd 2x9 i hydrauliczne hamulce tarczowe. Zaletą modelu jest też lekka aluminiowa rama oraz amortyzator RST Blaze o skoku 100 mm. Geometrię czeskiego hardtaila stworzono z myślą o komforcie, który przyda się podczas dłuższych przejażdżek.

Polecany dla obu płci rower Orbea Onna 29 50 ma równie ciekawy dobór osprzętu. Manetka microSHIFT TS38 i kaseta SunRace to sposób, aby wyróżnić się na tle najczęściej stosowanych rozwiązań. Dzięki hydraulicznym hamulcom Shimano MT200 łatwo zwolnisz nawet podczas rzęsistego deszczu.

Rower MTB stoi na tle betonowej ściany.Wśród propozycji nie mogło zabraknąć modelu Oxfeld XC-6. 29-calowe koła, tylna przerzutka Acera i hydrauliczne hamulce tarczowe Shimano MT200 to niejedyne atuty przystępnego cenowo roweru polecanego na początek przygody z cross-country. 

Jeśli zastanawiasz się, jaki rower MTB do 3000 zł wybrać, koniecznie zwróć też uwagę na Oxfeld XC-7. To model polskiej marki z identycznymi hamulcami, co w wymienionej propozycji od Orbei – warto je docenić. Napęd 2x10 został złożony z komponentów Shimano Deore, czyli niezwykle solidnej grupy osprzętu. Dzięki 29-calowym kołom na tym rowerze można śmiało trenować przed ruszeniem na prawdziwe trasy XC.

 Jaki rower MTB do 5000 zł? Polecane modele ze średniej półki cenowej

5000 zł to jeszcze nie tak dużo, ale na rower hardtail z osprzętem Deore spokojnie już wystarczy. Piąta grupa w hierarchii Shimano jest ceniona przez wielu doświadczonych rowerzystów, stanowiąc granicę między osprzętem ATB a MTB. Sygnowany logo Deore osprzęt zamontowano w rowerze Kross Level 4.0 – to seria o bardziej sportowej geometrii niż rekreacyjny Hexagon. Walorem modelu są także opony Schwalbe Smart Sam i hamulce tarczowe Level od amerykańskiego konkurenta Shimano, czyli firmy SRAM.

Innym wyborem osprzętu z tej półki cenowej jest wprowadzona w 2023 roku grupa Shimano CUES, która w różnych wersjach może nie tylko być zamiennikiem dla Altusa, Acery, Alivio i Deore, ale też konstrukcyjnie nawiązywać do wyższych grup (SLX czy XT). Do serii CUES U4000/U6000 należy napęd 2x10 zamontowany w rowerze Romet Rambler R9.4 CS. To rekreacyjny hardtail do XC na 29-calowych kołach z oponami Schwalbe Smart Sam. Walorem modelu są też hydrauliczne hamulce tarczowe Shimano i widelec SR Suntour XCT HLO z blokadą skoku na koronie amortyzatora.

Tył roweru typu hardtail przeznaczonego do trailu.Szukasz pierwszego roweru do trailu? Kupno hardtaila pozwoli zaoszczędzić pieniądze, które byłyby potrzebne na pełne zawieszenie, a jednocześnie umożliwi śmiałe ruszenie na ścieżki.

W podobnej cenie można otrzymać też inny polecany rower MTB, tym razem damski. Ranking modeli górskich dla kobiet nie byłby kompletny bez hardtaila Superior XC 899 W – odpowiedniego na pierwsze trasy cross-country. W tym przypadku grupa Deore jest pełna oraz oferowana w wersji z 11-rzędową kasetą. Bezpieczeństwo na zjazdach poprawiają hamulce hydrauliczne MT200 oraz widelec RST Aerial z wysokim skokiem 120 mm, co stanowi w zasadzie górny zakres dla XC.

 10000 zł do wydania na rower MTB

Wybierając rower Orbea Laufey H30, można poczuć się naprawdę pewnie i wygodnie na wszelkich ścieżkach. Widelec RockShox Recon RL ze sprężyną powietrzną ma 140 mm skoku, nadając się również do all-mountain. Zaletę modelu stanowią też naprawdę szerokie opony Maxxis Dissector ze wzmocnionymi ściankami bocznymi.

Mężczyzna jedzie przez leśną ścieżkę na rowerze MTB. Wyraźnie widoczny bidon w prześwicie ramy.Orbea Onna to linia rowerów hardtail pozwalająca swobodnie zacząć przygodę z MTB.

Ale 10000 zł to wystarczający fundusz także na modele z pełnym zawieszeniem. Na ścieżkowcu Ghost Riot AM AL Universal pojedziesz po rozmaitych trasach, czemu przysłuży się osprzęt z grup SRAM NX i GX. Zarówno damper (150 mm), jak i widelec (160 mm) w rowerze niemieckiego producenta został wykonany przez firmę RockShox. Walorem modelu są również hydrauliczne hamulce tarczowe z grupy G2, czyli drugiej generacji cenionego osprzętu Guide.

Innym przykładem fulla za mniej niż 10000 zł jest Superior XF 919 TR. Ma nieco niższy skok amortyzacji RockShox niż propozycja marki Ghost, dlatego lepiej spisze się na mniej pofałdowanych ścieżkach, na których jednak zapewni wyższą prędkość. To odpowiednia rekomendacja dla entuzjastów japońskiego osprzętu, którzy znajdą w ścieżkowcu pełną grupę Shimano Deore z gros komponentów serii M6100 (1x12).

 Rower MTB za kilkanaście tysięcy złotych

Przejdźmy do rowerów, których koszt zamyka się w przedziale 10-20 tys. złotych. Za tę cenę kupisz przede wszystkim modele z pełnym zawieszeniem. Niemiecka marka Ghost stworzyła godną uwagi propozycję z jednoczęściowym trójkątem, na którym osadzono damper Fox Float. Tylny amortyzator ma tyle samo skoku, co przedni – 140 mm – będąc świadectwem użyteczności na zaawansowanych ścieżkach.

Podobne zastosowanie ma Superior XF 979 TR z karbonową ramą i regulowaną sztycą. To komponenty, które wyróżniają model czeskiej marki na tle konkurencji w tej półce cenowej. Firma znad Wełtawy postawiła ścieżkowcu na osprzęt z grupy Shimano SLX, montując także lekką przerzutkę Deore XT. Jak widzisz, model XF 979 TR może spodobać się osobom, które nie chcą mieć cieżkiego fulla, ale jednocześnie dążą do tego, aby dysponować solidnym napędem i pełnym zawieszeniem RockShox (140/130 mm).

Złota główka ramy roweru NS Bikes.NS Bikes robi wszystko, aby rowery były nie tylko odważne pod względem geometrii czy doboru osprzętu, ale też interesująco się prezentowały.

A do XC? Hiszpańska firma Orbea ma rozwiązanie, które sprawdzi się na współczesnych, pełnych zjazdów trasach. Mowa o Oiz M30, czyli rowerze z kompletem zawieszenia Fox Performance o skoku 120 mm (widelec) i 100 mm (damper). Napęd Deore z tylną przerzutką SLX pozwoli szybko wjeżdżać na górki, w czym pomaga niska masa karbonowej ramy. Oczywiście do błyskawicznej jazdy w terenie są potrzebne naprawdę wydajne hamulce. W tej kwestii japoński osprzęt Deore z dużymi tarczami sprawdzi się znakomicie.

 Rowery full suspension w cenie ponad 20000 zł

Na 20 tys. zł ceny rowerów MTB się nie kończą. Wśród topowych propozycji znajdziesz ponownie model od NS Bikes – Synonym TR 1. Tym razem jest to rower do cross-country i trailu z kompletem zawieszenia Fox Factory o skoku 120 mm. Karbonowa rama sprawia, że wersja w rozmiarze M, mimo tak solidnej konstrukcji typu full suspension, waży tylko 11,8 kg. Zaawansowana przerzutka do wyścigów SRAM X01 Eagle jest precyzyjna oraz lekka, a hydrauliczne hamulce tarczowe Level TLM dbają o bezpieczeństwo w każdych warunkach. Wszystkie walory modelu sprawiają, że rower Synonym TR 1 można śmiało umieścić na szczycie rankingu rowerów górskich jako wymarzoną propozycję z pełnym zawieszeniem.

Przód ramy, mostek i kierownica drogiego roweru trail na czarnym tle.Synonym TR 1 to świetny przykład na udane połączenie cech ścieżkowca i modelu do XC w topowym rowerze polskiego producenta.

A jeśli nie NS Bikes, to może Orbea? W przeciwieństwie do polskiej propozycji z osprzętem SRAM karbonowy model Oiz M-PRO ma napęd japoński. Dzięki niezwykle niskiej masie (11,29 kg w rozmiarze 18”) topowy full da Ci przewagę w XC. Spodoba Ci się, zwłaszcza jeśli wolisz napęd od Shimano. Na najmniejszej koronce Oiz M-PRO ma o jeden ząb więcej niż Synonym TR 1 – to oznacza jeszcze łatwiejsze podjazdy.

Kolejna propozycja od hiszpańskiego producenta – model Oiz M30 – to kolejna, tańsza wersja carbonowego MTB XC, Nie mogło zabraknąć przerzutki z zaawansowanej grupy SLX oraz wytrzymałej manetki i kasety Deore. Propozycja od Orbea zamyka podium rankingu rowerów MTB z fantastycznym wynikiem, który jest też dziełem amortyzatorów Fox.